Diyabet Beslenmesi

Günümüzün en sık rastlanan hastalığı olan diyabet(şeker hastalığı) birçok hastalığı tetiklemekte ve düzgün beslenme sağlanmazsa ölümcül riskler taşımaktadır. Dünyanın her yerinde yaygın olarak görülen hastalıkta, beslenme tedavinin temelini oluşturmaktadır.

Diyabet Nedir?

Hastalığın tam adı Diabetes Mellitus’tur. Yunancada şekerli idrar anlamına gelen hastalık açlık kan glukoz değerinin 70-100 mg/dL aralığının üstüne çıkması ile oluşmaya başlamaktadır. İnsülin hormonunun yetersiz kalması ile ortaya çıkan hastalık, vücut dokularının insüline karşı duyarsız hale gelmesi ile de görülebilir.

Diyabet hastalığının Tip I ve Tip II olarak 2 ayrı çeşidi bulunur. Tip I diyabet, sıklıkla çocuklarda görülür ve Tip I diyabet insülin yapımında görev alan pankreas beta hücrelerinin tahrip olması ile oluşur. Ülkemizin %10’u bu hastalığa sahiptir ve genellikle gebelik esnasında hastalık oluşum gösterir.

Tip II diyabet genellikle 40 yaş ve üstünde görülür. İlk zamanlarda vücut insülin salgısı salgılarken ya daha yavaş salgılamaya ya da hiç salgılamamaya başlar. Ayrıca Tip II diyabet vücut ağırlığı yüksek insanlarda da görülebilir.

Diyabet Beslenmesi Nedir?

Diyabet beslenmesi halk dilindeki adıyla diyabet diyeti, besleyici gıdaları kapsar ve düşük yağ ve karbonhidrat içeriğine sahiptir. Tam tahıl ağırlıklı bir beslenme planı olan diyabet beslenmesi, kısıtlayıcı bir diyet olarak görülmemelidir. Herkes için farklılık gösterebilen diyabet beslenmesi, yaşam şekillerine uygun olarak hazırlanır. Diyabet beslenmesi için bağlı kalınan tek bir diyet programı yoktur.

Diyabet Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

Diyabet beslenmesinde ürün grubu 3’e ayrılır. Bunlar; Karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerdir.

Karbonhidratlar

Karbonhidratlar diyabet hastalarının kan şekerlerini direkt olarak etkileyen besin grubudur. Karbonhidratları; basit(hızlı) karbonhidratlar ve kompleks(yavaş) karbonhidratlar olarak ikiye ayırabiliriz. Karbonhidratlar glikoz düzeyinde çok fazla rol oynar.

Basit(hızlı) karbonhidratlar direkt kana karışır ve kan şekerimizi hızlıca arttırırlar. Bu sebeple şeker, bal, pekmez, reçel, sürülebilir çikolata vb. ürünler çok fazla tüketilmemeli ve dikkat edilmelidir.

Kompleks(yavaş) karbonhidratlar daha yavaş emilirler ve daha uzun sürede sindirilirler. Bu nedenle kan şekeri daha yavaş artar. Kan şekeri düzenli bir şekilde yükselir. Bunlar tam tahıllı besinler, meyve ve sebzelerdir. Basit karbonhidratlar yerine kompleks karbonhidratlar tüketilmeli ve günlük olarak %50-60 arasında karbonhidrat alınmalıdır. Lif oranı yüksek yiyecekler, kan şekerinin yükselmemesi için oldukça önemlidir.

Glisemik İndeks

Glisemik İndeks karbonhidrat içeren besinlerin kan şekerini yükseltme hızı olarak tanımlanır. Glisemik İndeksin fazla orana sahip olduğu besinlerde kan şekeri hızlanır ve diyabet hastaları için oldukça tehlikelidir. Hızlı ve bir anda yükselmesine neden olduğu için Glisemik İndeksin fazla olduğu besinler çok fazla tüketilmemelidir. Çünkü diyabet diyetinde amaç kan şekerinin yavaş ve kontrollü yükselmesidir.

Patates, incir, üzüm, kavun, muz, karpuz ve kuru meyveler yüksek oranda glisemik indeks içerir. Mutlaka bu ürünler az porsiyonda tüketilmeli ve dikkat edilmelidir.

Proteinler

Proteinler iki grupta incelenebilirler. Bitkisel proteinler ve hayvansal proteinler olarak ikiye ayrılan besin grubu için diyabet hastaları, günde ortalama % 12- 15 protein tüketmelidir. Hayvansal proteinler için et, süt, yumurta, bitkisel proteinler için, kuru baklagiller ve kuruyemişler örnek verilebilir. Fakat kolesterolü olan diyabet hastaları haftada 2 günden fazla kırmızı et ve yumurta tüketmemelidir. Ayrıca diyabet hastaları mutlaka haftada iki gün balıketi yemeli ve ızgara tercih etmeye özen göstermelidir.

Yağlar

Diyabet hastaları mutlaka doymuş yağlardan uzak durmalı tekli ve çoklu doymamış yağlar tercih edilmelidir. Zeytinyağı, ayçiçeği, mısırözü, badem, ceviz, vb. yağlar tüketilmelidir. Fakat yağ tüketiminde fazlası yüksek kalori içerdiği ve kolesterol dâhil çoğu hastalık için bir tehdit unsuru oluşturduğu unutulmamalıdır.

Diyabet Hastalarına Hangi Yiyecekler Daha Yararlıdır?

Diyabet hastaları mutlaka diyabet diyeti yapmadan ve bazı ürünleri sıklıkla yemeden önce doktora başvurmalıdır. Bununla birlikte kan şekerini düzenleyen bazı besinler mevcuttur. Doktor kontrolünde tüketilebilir.

Enginar ve Kereviz: Enginar ve kereviz birçok hastalık için oldukça sağlıklı bir besindir. Ayrıca kan şekeri düşürücü özelliğe sahiptir.
Tarçın: Tarçının açlık kan şekeri düşürücü özelliği bulunur ve insülin duyarlılığını arttırıcıdır. Günde bir kaşık tarçın kan şekerini düşürmektedir.
Asitli meyveler: İlk başta belirtmek gerekir ki asitli meyveleri tüketmek kan şekerini yükseltir. Bu nedenle kan şekerini düşürmesi için oldukça kontrollü tüketilmesi gerekilmektedir. Asitli meyvelere; portakal, çilek, yaban mersini, kivi, greyfurt, nar, ekşi elma, vişne veya kiraz örnek verilebilir.
Yaban mersini: Yapılan bir araştırmada yaban mersininin insülin duyarlılığını azalttığı kanıtlanmıştır. Doktorunuza başvurarak kontrollü bir şekilde tüketebileceğiniz yaban mersini, araştırmalara göre diyabet gelişimini önlemektedir.
Baharatlar: Yine yapılan araştırmalar ve gerçekleştirilen çalışmalar doğrultusunda baharatlarında kontrollü kullanımının kan şekerini azalttığı düşünülmektedir. Baharatların kolesterol metabolizması üzerine olumlu etkileri olduğu gösterilmiştir.
Limon suyu: Asitli meyveler gibi asitli tatlar da kan şekerini düşürmede etkilidir. Mide boşalmasını yavaşlatmak kan şekerinin yükselmesini engellemektedir. Bu nedenle salatalara vs. eklenebilir. Fakat tuz kontrolünde denge sağlanması önemlidir.

Diyabet Hastaları Hangi Yiyeceklerden Kaçınmalıdır?

Diyabet hastaları aynı anda çok fazla karbonhidrat tüketmesi başka hastalıkların oluşmasında da tetikleyici rol oynamaktadır. Kan şekerinin yükselmesi kalp hastalığı, böbrek hastalığı gibi birçok hastalıkta tehlike unsuru olarak anılmaktadır. Bu nedenle diyabet hastaları bazı yiyeceklerden kaçınmalıdır.

Şekerli – Tatlandırıcılı İçecekler

Karbonhidrat içeriği oldukça yüksek olan tatlandırıcılı içecekler insülin direnci ve diyabet ile güçlü bir şekilde bağlantılı olan fruktoz ile doludur. Diyabet beslenmesinde kesinlikle yer verilmemesi ve kaçınılması gereken içecek gruplarının başında yer alır.

Beyaz Ekmek, Makarna ve Pirinç

Beyaz ekmek, pirinç ve makarna karbonhidrat değeri en yüksek besin grupları arasında yer almaktadır. İşlenmiş gıda olarak bilinen bu besinler kan şekerini önemli derecede arttırmaktadır. Ayrıca glütensiz özel olarak hazırlanan makarna veya ekmeklerde kan şekerini arttırmaktadır.

Aromalı Kahve İçecekleri

Hepimizin oldukça düşkün olduğu içecek gruplarından biri olan kahve de diyabet hastaları için risk oluşturabilmektedir. Diyabet hastalarının özellikle aromalı kahveleri tercih etmemesi gerekmektedir. Çünkü kahve içerisinde yer alan şuruplar sıvı bir tatlı olarak görülmektedir. Kahve tercih edilecek ise sade tercih edilmesi daha doğru olacaktır.

Diyabet Hastaları İçin Beslenme Önerileri

Bol bol su içmeye özen gösterin.
Mutlaka lif oranı yüksek besinler tüketmeye çalışın.
Nişasta oranı yüksek ürünler tercih etmeyin.
Yağ, şeker, tuz ve unu mümkün olduğunca az tüketmeye çalışın.
Balıketi yemeye özen gösterin ve ızgara pişimi tercih edin.
Doymuş yağlardan uzak durun ve trans yağ tüketmeyin.
Tokluk hissettiğinizde yemek yemeyi bırakın.
Yeme alışkanlığınızı diyabet diyetinize paralel olarak değiştirmeye çalışın.
Şekerli ürünlerden ve tatlılardan kaçının.
Yemeklerde zeytinyağı tercih edin
Kilonuza dikkat etmeye çalışın ve karbonhidrat tüketiminize dikkat edin.
Günde 3 ya da 4 öğün yemeye ve yeme saatlerinizi sabit tutmaya dikkat edin. Öğünlerinizi atlamayın.
Uykunuza dikkat edin ve stresli ortamlardan uzak durun.
Hazır yemek tüketmekten kaçının.
Ara öğün olarak yoğurt, sebze, meyve, ceviz, badem vb. ürünler tüketmeye özen gösterin.
Mutlaka az porsiyonlar ile sık yemeye çalışın.
Ana öğünden önce çorba veya salata tüketin
Baharat çok fazla olmamak kaydıyla tüketmeye çalışın.
Gıdaların kalori içerikleri hakkında bilgi sahibi olun.
Aç kalmamaya dikkat edin.
Her gün her besin grubundan yemeye çalışın.
Yulaf tüketimi diyabet hastaları için oldukça sağlıklıdır. Yulaf tüketin.

Yazar: Ecem Özdilkural

Ecem Özdilkural