Tahmini okuma süresi: 12 dakika 11 saniye

Baş Ağrısı

Baş Ağrıları ve Sebepleri

Birçok baş ağrısı türü vardır ve nedenleri ve semptomları değişebilir. Çoğu sadece kısa bir süre sürer ve nadiren endişe nedeni olsa da, bir kişinin ne tür bir baş ağrısı yaşadığını anlamak, ona en iyi nasıl tedavi edileceğini ve bir doktora görünüp görünmeyeceğini söyleyebilir.

Baş ağrısı yaygın bir şikayettir. Bazen şiddetli ve güçten düşürücü olabilseler de çoğu ağrı kesicilerle tedavi edilebilir ve birkaç saat içinde geçer. Bununla birlikte, tekrarlayan ataklar veya belirli baş ağrıları daha ciddi bir şeyin işareti olabilir.

İki ana kategoriye ayrılan 150’den fazla farklı baş ağrısı tipi vardır.

Birincil Baş Ağrıları

Birincil baş ağrısı, başka bir durumun neden olduğu değil, durumun kendisidir.

Migren

Migren hastası genellikle başının sadece bir tarafında keskin, bıçak saplayan bir ağrı hisseder. Kişi ışığa, seslere ve kokulara karşı artan hassasiyet yaşayabilir.Bulantı ve kusma da yaygındır.

Migrenli kişilerin yaklaşık üçte biri, baş ağrısının başlangıcından önce gelen bir aura yaşar. Bunlar genellikle 5 ile 60 dakika arasında süren görsel ve duyusal rahatsızlıklardır. Bunlar şunları içerebilir:

• Zikzak çizgilerin, yanıp sönen ışıkların veya noktaların görüşü
• Kısmi görme kaybı
• Uyuşma
• İğneler ve bıçaklar
• Kas zayıflığı
• Konuşma bozukluğu

Migrenler tekrarlama eğilimindedir ve her atak 3 güne kadar sürer. Birçokları için ömür boyu süren bir durumdur.

Yetişkinlerde ve çocuklarda migren ortaya çıkabilmesine rağmen, kadınlarda erkeklere göre üç kat daha fazla gelişme olasılığı vardır. Bölümlerin sıklığı, haftada birkaç kez ile yılda bir kez arasında değişebilir.

Migrenin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, genellikle kalıtsaldırlar. Migren, depresyon ve epilepsi gibi önceden belirli koşulları olan kişilerde de daha yaygındır.

Migren tetikleyicileri şunları içerebilir:

• Stres ve kaygı,
• Uyku bozukluğu,
• Hormonal değişiklikler,
• Öğün atlamak,
• Dehidrasyon,
• Bazı yiyecekler ve ilaçlar,
• Parlak ışıklar ve yüksek sesler.

İbuprofen veya aspirin gibi reçetesiz satılan (OTC) ağrı kesiciler baş ağrınızı hafifletebilir veya azaltabilir ya da süresini kısaltabilir.

Kişi kendini şu şekilde rahatlatılabilir:

• Karanlık ve sessiz bir yerde dinlenin,
• Alnınıza buz torbası veya soğuk bez koyun.

Tedavisi daha zor olan migrenler için doktorlar, sumatriptan veya rizatriptan gibi triptan adı verilen bir ilaç türü reçete edebilir. Bir kişi, migren semptomları etkinliklerini artırmaya başlar başlamaz tüm ilaçları almalıdır.

Göz önünde bulundurulması gereken diğer ağrı giderme yönetimi seçenekleri arasında diyet takviyeleri, meditasyon, akupunktur ve sinirlere hafif elektrik darbelerinin uygulandığı nöromodülasyon tedavisi yer alır.

Gerilim baş ağrıları

Bunlar çok yaygındır ve çoğu insan bunları zaman zaman yaşayacaktır. Başın her iki tarafında hissedilen sürekli donuk bir ağrı olarak ortaya çıkarlar. Diğer semptomlar şunları içerebilir:

• Yüz, baş, boyun ve omuzlarda hassasiyet,
• Gözlerin arkasında bir baskı hissi,
• Işığa ve sese duyarlılık.

Bu baş ağrıları genellikle 30 dakika ile birkaç saat arasında sürer. Şiddeti değişebilir, ancak nadiren normal aktiviteleri engeller.

Gerilim tipi baş ağrılarının nedeni net değildir, ancak stres, kaygı ve depresyon yaygın tetikleyicilerdir. Diğer olası tetikleyiciler şunları içerir:

• Dehidrasyon,
• Yüksek ses,
• Egzersiz eksikliği,
• İyi uyumamak,
• Yanlış duruş,
• Öğün atlamak,
• Göz yorgunluğu.

İbuprofen, asetaminofen (parasetamol) ve aspirin gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler ağrıyı gidermede veya azaltmada genellikle çok etkilidir. 90 günlük bir süre içinde ayda 15 günden fazla baş ağrısı çeken kişiler bir doktora görünmelidir.

Küme baş ağrısı

Küme baş ağrıları şiddetli ve tekrarlayıcıdır ve erkeklerde kadınlara göre altı kat daha fazla gelişme olasılığı vardır. İnsanlar bir gözün arkasında veya çevresinde yoğun yanma veya bıçak saplanma ağrısı tarif ederler.

Diğer semptomlar şunları içerebilir:

• Şişmiş göz kapağı,
• Tıkalı veya burun akıntısı,
• Işığa ve sese duyarlılık,
• Huzursuzluk veya ajitasyon.

Küme baş ağrıları genellikle ani, uyarı vermeden ve 15 dakika ile 3 saat arasında sürer. İnsanlar günde sekiz kereye kadar deneyimleyebilir.

Bölümler, haftalar veya aylarca sürebilen günlük “kümeler” halinde ortaya çıkma eğilimindedir. Genellikle günün aynı saatinde, yani genellikle gece uykuya daldıktan birkaç saat sonra ortaya çıkarlar.

Bazen rinit ile karıştırılabilen bu semptomları yaşayan herkes doktorlarını görmelidir.

• Küme baş ağrılarının nedeni net değildir, ancak sigara içen kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir.
• Epizodlar sırasında alkolden kaçınmak önemlidir.

Egzersiz baş ağrıları

Egzersiz baş ağrılarına yoğun fiziksel efor neden olur ve aşağıdakiler tarafından tetiklenebilir:

• Koşmak,
• Zıplamak,
• Ağırlık kaldırmak,
• Cinsel ilişki,
• Öksürme veya hapşırma.

Bu baş ağrıları genellikle kısa sürelidir ancak bazen 2 güne kadar uzayabilir. Baş boyunca hissedilebilen zonklayıcı bir ağrı olarak ortaya çıkarlar ve ailesinde migren öyküsü olan kişilerde daha sık görülürler.

Çoğuzaman reçetesiz satılan ağrı kesicilerle tedavi edilebilir. Egzersizden önce nonsteroid antiinflamatuar ilaç (NSAID) veya beta bloker almak, ısınma gibi baş ağrılarını önlemeye yardımcı olabilir.

Hipnik (Uyanma) baş ağrıları

Hipnik baş ağrısı, genellikle 50’li yaşlarda kendini gösteren, ancak daha erken başlayabilen nadir bir durumdur. Genellikle geceleri hastayı uyandırdığı için “uyanma” baş ağrısı olarak da bilinir.

Bu tip bir baş ağrısı, genellikle başın her iki tarafında hissedilen, hafif ila orta şiddette zonklayıcı bir ağrıdır. 3 saate kadar sürebilir ve mide bulantısı ve ışığa ve sese karşı hassasiyet gibi başka semptomlar eşlik edebilir.

İnsanlar her hafta birkaç atak yaşayabilir. Hipnik baş ağrısının nedeni anlaşılamamıştır ve tetikleyicileri bilinmemektedir.

İkincil Baş Ağrıları

İkincil bir baş ağrısı, kafa travmasından kaynaklanan ağrı veya kafein alımını bırakma gibi başka bir şeyin belirtisidir.

İlaç Aşırı Kullanımından Kaynaklı

Bazen geri tepme baş ağrısı olarak bilinen bir aşırı ilaç kullanımdan kaynaklı baş ağrısı (MOH), en yaygın ikincil baş ağrısı türüdür. Gerilimden kaynaklı ağrılara veya migrene benzer semptomlarla sık bir biçimde ortaya çıkabilir.

Bu tür bir baş ağrısı yaşanıyorsa, başlangıçta ağrı kesicilere yanıt verir ancak daha sonra ağrı geri döner.

Bu durum bir ayda 15 günden fazla ağrı kesici ilaç almaktan kaynaklanabilir. Bununla birlikte, özellikle baş ağrılarının tedavisi için aşırı ağrı kesiciler alan kişilerde geliştiği görülmektedir.

Tedavisi

Tek tedavisi, ilk etapta ağrıya neden olan ilacı almayı bırakmaktır. İlacı bırakan herkes bunu bir doktor gözetiminde yapmalıdır. Doktor, planlı bir biçimde ilacın geri çekilme sürecini kolaylaştıran diğer ilaçları reçete etmeye başlayabilir.

İlaç durdurulduktan sonra semptomların iyileşmeden önce kötüleşmesi muhtemeldir. Baş ağrıları genellikle 10 gün içinde durur.

Diğer yoksunluk belirtileri genellikle 7 gün içinde geçer, ancak 3 hafta kadar sürebilir. Yoksunluk belirtileri arasında:

• Mide bulantısı ve kusma,
• Kardiyak frekans artışı,
• Uyku bozukluğu,
• Huzursuzluk, kaygı ve sinirlilik olabilir.

Aşağıdaki adımlar bu durumu önlemeye yardımcı olabilir:

• Kodein kullanımından kaçının,
• Ağrı kesici kullanımını haftada 2 günden fazla olmayacak şekilde sınırlayın,
• Kronik migren için önleyici ilaçlar doktor tarafından önerilebilir.

Sinüs baş ağrısı

Sinüs baş ağrısına, genellikle bir enfeksiyon veya alerjinin sonucu olan sinüs iltihabı olan sinüzit neden olur. Belirtiler arasında gözler, yanaklar ve alın çevresinde donuk, zonklayıcı bir ağrı bulunur. Ağrı hareket veya eforla kötüleşebilir ve bazen dişlere ve çeneye yayılabilir.

Bu tip baş ağrısına genellikle kalın, yeşil veya sarı burun akıntısı eşlik eder. Diğer semptomlar arasında burun tıkanıklığı, ateş, mide bulantısı ve ışığa veya gürültüye karşı hassasiyet sayılabilir.

• Sinüs baş ağrısı oldukça nadirdir. Nazal semptomlar yoksa, bu tür bir baş ağrısının migren olma olasılığı daha yüksektir.

Tedavi

Sinüs baş ağrıları, reçetesiz satılan ağrı kesiciler ve nazal dekonjestanlarla tedavi edilebilir. Semptomlar bir hafta içinde düzelmezse, kişi bir doktora görünmelidir.

Doktor, ağrının nedeninin bakteriyel bir enfeksiyon olduğunu düşünürse antibiyotik veya alerji durumunda antihistaminikler reçete edebilir. Doktorlar ayrıca şişmeyi azaltmaya yardımcı olmak için bir nazal kortikosteroid inhaler reçete edebilir.

Kafeine Bağlı Baş Ağrısı

Günde 400 miligramdan (mg) fazla kafein veya yaklaşık 4 fincan kahve tüketimi bazen baş ağrısına neden olabilir.

2 haftadan uzun süre günde 200 mg’dan fazla kafein tüketen kişilerde yoksunluk migren benzeri baş ağrılarına neden olabilir. Genellikle ağrı, kullanımın aniden kesilmesinden sonraki 24 saat içinde gelişirler. Diğer olası semptomlar şunları içerir:

• Tükenmişlik
• Odaklanma zorluğu
• Huysuzluk veya sinirlilik.

Semptomlar genellikle kafein alındıktan sonraki bir saat içinde hafifler veya tamamen yoksun bırakıldıktan sonraki 7 gün içinde tamamen düzelir.

Kafa travmasından kaynaklanan baş ağrısı

Baş ve boyunda küçük darbeler ve şoklar yaygındır ve genellikle endişe nedeni değildir. Bazen baş ağrısı hemen veya hemen sonrasında gelişebilir ve sıklıkla migren veya gerilim tipi baş ağrısına benzer. Genellikle reçetesiz satılan ağrı kesicilerle tedavi edilebilirler.

Ciddi bir kafa yaralanması yaşanmış ve sonrasında bu baş ağrılarına ek aşağıdaki semptomlarda ortaya çıkmışsa ivedilikle bir ambulans çağırmanız gerekir:

• Bilinç kaybı,
• Nöbetler,
• Kusma,
• Hafıza kaybı,
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon,
• Görme veya işitme sorunları.

Travma sonrası baş ağrısı ağrısı, orijinal kafa travmasından aylar sonra da gelişebilir ve bu da teşhis edilmesini zorlaştırır. Bazen her gün ortaya çıkabilir ve 12 aya kadar devam edebilir.

Menstrüel baş ağrısı

Bu tip baş ağrısı genellikle hormon seviyelerindeki değişikliklerle ilişkilidir. Kadınlarda migren genellikle östrojen seviyelerindeki doğal değişikliklerden kaynaklanan dönemlerde görülür.

Bu adet migrenleri, birkaç gün önce veya adet sırasında veya bazen yumurtlama sırasında gelişir. Semptomlar aurasız migrene benzer, ancak daha uzun sürebilir. Hormonal baş ağrıları ayrıca şunlardan da kaynaklanabilir:

• Oral kontraseptifler,
• Menopoz,

Menstrüel baş ağrısı tedavisi, aurasız migren ile aynıdır. Doktorlar, aşağıdakiler gibi olası önleyici tedbirler konusunda tavsiyelerde bulunabilir:

Ertesi Gün Baş Ağrıları

Çok fazla alkol tüketmek ertesi sabah veya o günün ilerleyen saatlerinde zonklayan bir baş ağrısına neden olabilir. Bu migren benzeri baş ağrısı genellikle başın her iki yanında hissedilir ve hareketle kötüleşir. Akşamdan kalma baş ağrısı olan bir kişi ayrıca mide bulantısı ve ışığa duyarlılık yaşayabilir.

Tedavi

Akşamdan kalmanın tedavisi yoktur, ancak bol su içerek ve şekerli yiyecekler yiyerek semptomlar hafifletilebilir. Reçetesiz satılan ağrı kesiciler, baş ağrısı ağrısını azaltmaya veya hafifletmeye yardımcı olabilir.

Akşamdan kalma baş ağrısı semptomları 72 saat içinde kaybolma eğilimindedir.

Akşamdan kalmanın riski şu şekilde azaltılabilir:

• Ölçülü içmek,
• Aç karnına içmemek,
• Alkollü içecekler arasında ve yatmadan önce su içmek.

Ne zaman doktora görünmelisiniz?

Çoğu baş ağrısı nadiren daha ciddi bir şeyin işaretidir ve çoğu insan bunları reçetesiz satılan ağrı kesicilerle verimli bir şekilde yönetebilir.

Bununla birlikte, şiddetli, kalıcı, tekrarlayan veya kötüleşen baş ağrıları yaşayan herkes bir doktora görünmelidir. Aşağıdaki durumlarda derhal tıbbi yardım alınmalıdır:

• Aniden ortaya çıkan ve aşırı derecede şiddetli olan baş ağrıları.
• Çocuklarda tekrarlayan baş ağrıları.
• Kafaya önemli bir darbe aldıktan sonra ortaya çıkan baş ağrıları.
• Görme, denge veya konuşmada karışıklık veya rahatsızlık ile ilişkili baş ağrıları.
• Uyuşukluk veya güçsüzlük ile ilişkili baş ağrıları.
• Ateş, nöbetler veya bilinç kaybı ile ilişkili baş ağrıları.
• Sert boyun veya döküntü ile birlikte seyreden baş ağrıları.
• Sürekli kusma ile ilişkili baş ağrıları.

Yazar: Suzan Üstün

Suzan ÜSTÜN